سه تار از دسته ساز های زهی مضرابی با پیشینه تاریخی طولانی میباشد که قدمت آن به 2000 سال پیش از میلاد برمیگردد. ساز سه تار از محبوب ترین ساز ها در بین ایرانیان اهل موسیقی است، چرا که جمله ی معروف “سه تار برای یک نفر کم و برای دو نفر زیاد است” کاملا گویای دلیل محبوبیت این ساز نیز بوده و همچنین دلیل ضرورت وجود آن در هر خانه نیز میباشد .در این مطلب میخواهیم به طور کامل به معرفی و راهنمای خرید سه تار بپردایم که در هنگام خرید سه تار بتوانید بهترین گزینه ها را بررسی کنید.
راهنمای خرید سه تار
نکته ای که در ابتدا باید بدانید این است که در انتخاب یک سه تار خوب و خوش صدا بیشتر از اینکه به برند و سازنده ی آن توجه کنید، باید اجزا سه تار را بشناسید و فاکتور های مهمی را در نظر بگیرید که در ادامه با هم بررسی خواهیم کرد.
ساختار سه تار
اجزاء سه تار شامل کاسه سه تار ، صفحه سه تار ، دسته ، سیم گیر ، خرک ، شیطانک ، گوشی ، پرده و 4 سیم نیز میباشد؛ ساز سه تار همانگونه که از نامش پیداست، در گذشته دارای سه سیم یا تار بوده که بعد ها مشتاق علی شاه اصفهانی به جهت تکمیل آن سیم چهارم را به آن افزود، سیمی که از سایر سیم ها ضخیم تر و بم تربوده و به سیم بم یا سیم مشتاق نیز معروف میباشد.
معرفی اجزای سه تار
کاسه سه تار
کاسه سه تار در واقع بدنه اصلی ساز سه تار بوده که معمولا از یک یا چند تکه چوب به اسم ترکه ساخته میشود؛ این ساز معمولا 13 ترکه ، 8 ترکه یا یک ترکه ای نیز میباشد. کاسه سه تار شکلی مانند گلابی داشته و جنس آن معمولا از چوب های گردو، افرا یا توت میباشد.
صفحه سه تار
صفحه سه تار یک صفحه چوبی نازک از جنس چوب توت بوده که روی کاسه سه تار قرار گرفته و دارای سوراخ های کوچکی است که صدای ساز از آنها خارج میشود. همچنین خرک سه تار روی آن نیز قرار میگیرد.
دسته سه تار
دسته سه تار یک چوب بلند از جنس چوب گردو بوده که یک طرف آن به کاسه سه تار و طرف دیگر آن نیز به سر دسته سه تار متصل می شود. برای ساخت دسته سه تار بغیر از چوب گردو، از چوب های دیگری مانند افرا و آبنوس نیز استفاده میکنند.
سر دسته سه تار
به قسمت انتهایی دسته سه تار ، سر دسته سه تار میگویند که گوشی های سه تار روی آن قرار میگیرند.
گوشی سه تار
هر سه تار دارای 4 گوشی جهت کوک کردن 4 سیم ساز بوده که این گوشی ها روی سر دسته سه تار قرار میگیرند؛ همچنین انتهای هر کدام از سیم های سه تار به دور یک گوشی تابانده شده که با چرخاندن هر کدام از این گوشی ها میتوان سیم متصل به آن را محکم یا شل کرد و با این امر ساز را کوک نمود. جنس این گوشی ها معمولا از چوب گردو نیز میباشد.
پرده سه تار
پرده های سه تار از روده حیوانات، الیاف پلیمری و یا ابریشم درست میشوند. برای ساخت پرده های جنس روده معمولا از روده گوسفند استفاده میشود.
شیطانک سه تار
شیطانک سه تار در قسمت انتهایی دسته سه تار (در ابتدای سر دسته) نیز نصب شده که همانند خرک ، سیم ها را از روی آن عبور میدهند. شیطانک سه تار از چوب، استخوان و یا پلاستیک میباشد.
خرک سه تار
خرک سه تار ، یک قطعه چوب کوچک بوده که روی صفحه ساز قرار گرفته و سیم ها را از روی آن عبور میدهند.
دسته بندی کلی ساز های سه تار
بطور کلی ساز های سه تار به سه دسته ی ساز های مشقی ، ساز های معمولی و ساز های حرفه ای تقسیم میگردند.
مشقی
کیفیت ساخت و صدای پایینی داشته که میتواند برای هنرجویان تازه کاری که بودجه کمی برای خرید سه تار دارند مناسب باشد.
معمولی
این دسته از سه تار ها نیز معمولا به صورت سری و با الگو های استاندارد ساخته شده که کیفیت متوسطی دارند. خرید سه تار معمولی برای نوازندگی عادی و همچنین هنرجویان تازه کار میتواند مناسب باشد.
حرفه ای
این دسته از سه تار ها از چوب های بسیار با کیفیت ساخته شده الگوی ساختشان نیز خاص میباشد. خرید سه تار حرفه ای برای نوازندگان حرفه ای و اجرا در کنسرت ها مناسب است.
دسته بندی ساز های سه تار به لحاظ الگوی طراحی و ساخت
یکی دیگر از چالش هایی که در هنگام خرید سه تار با آن مواجه میشوید، الگوی ساخت سه تار بوده که هر الگویی خاصیت و کیفیت صدای خاص خود را دارد؛ از معروف ترین الگو های ساخت سه تار میتوان الگوی استاد عشقی ، استاد هاشمی و استاد حاج طاهر را نام برد.
سه تار عشقی
این دسته از سه تار ها از الگوی کاسه بزرگ یا کاسه متوسط بهره برده که پرکاربرد ترین الگوی ساخت سه تار و همچنین از نظر اکثر اساتید استاندارد ترین الگو نیز میباشد. طراح این الگو نیز استاد محمد نوایی بوده که با نام مستعار عشقی معروف است.
سه تار هاشمی
استاد هاشمی نیز از شاگردان استاد محمد نوایی بوده که اصول اولیه ساخت سه تار را از ایشان آموخته، سبک و خلاقیت خود را به آن افزوده و الگوی بسیار خوبی را طراحی نمود.
سه تار حاج طاهر
حاج طاهر از بهترین اساتید سه تار در حدود سال 1200 بوده که الگوی ساخت این استاد نیز از بهترین طراحی ها بشمار میرود.
مهر سه تار چیست
شما در هنگام خرید سه تار حتما متوجه مهری که بر روی قسمت بالای کاسه ساز خورده شده اید؛ این مهر بیانگر سازنده ی سه تار بوده که نام یا نام مستعار سازنده روی آن نمایان است.
بهترین برند های سه تار
- عزیزی
- بابا حیدری مفتاحی
- ملک شاهی
- ذولقدر
- فراهانی
- حسن زادخیل
- علی زادخیل
- مفاخری
نکات مهم در خرید سه تار
- جنس چوب سه تار : چوبی که برای ساخت قسمت های اصلی این ساز ( کاسه سه تار – دسته سه تار ) استفاده میشود، بهتر است از چوب توت، و دسته ی آن نیز از چوب گردو باشد؛ هرچه چوب سه تار کهنه تر باشد، کیفیت آن سه تار و صدای آن نیز بهتر میشود.
- کاسه سه تار : همانطور که پیش تر گفته شد، ساز سه تار معمولا 13 ترکه ، 8 ترکه یا یک ترکه ای بوده که هرچه تعداد ترکه های سه تار کمتر باشد مخصوصا اگر کاسه سه تار یک تکه باشد، ساز دارای کیفیت صدای بهتری بوده به همین سبب قیمت آن نیز بالاتر میرود.
- صفحه سه تار : روی صفحه سه تار خطوطی نمایان است که هرچه این خطوط منظم تر و متراکم تر باشند، کیفیت صدای ساز بهتر میباشد.
- پرده سه تار : پرده سه تار نیز بهتر است از روده گوسفند باشد چرا که نسبت به پرده های ساخته شده از الیاف پلیمری، صدای بهتری را در ساز به ارمغان می آورد.
- به تمامی قسمت های بدنه سه تار بسیار دقت کنید که دارای برجستگی، ترک و شکستگی نباشد.
- دسته سه تار را مستقیم جلو چشم خود قرار دهید، یک چشم را بسته و با یک چشم دیگر به دسته تا انتها با دقت نگاه کنید که کج و یا دارای انحناء نباشد.
- توجه نمایید که دسته سه تار باریک یا کلفت نباشد و راحت در دست قرار بگیرد.
- وزن سه تار نیز بسیار مهم بوده و هرچه ساز سبک تر باشد، بهتر است.
- در هنگام خرید سه تار ، ساز را کوک نمایید و کمی با آن بنوازین و تمامی پرده ها را نیز تست کنید؛ ساز به هیچ وجه نباید صدای “گز” بدهد.
شرایط نگهداری سه تار
- به هیچ وجه با دست کثیف و یا چرب به ساز دست نزنید.
- ساز را در دمای اتاق و به دور از رطوبت و نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید.
- اگه مدت زمان طولانی قصد نواختن با ساز را نداشتید، سیم ها را شل کنید.
- توصیه میشود که هر از چند گاهی با ساز بنوازید تا صدای آن نخوابد.
امیدواریم توانسته باشیم مطالب خوبی را در خصوص راهنمای خرید سه تار بیان کرده باشیم.
ما در فروشگاه اینترنتی تونت شاپ همواره در تلاشیم که برای هنرمندان و هنرجویان در سراسر کشورمان خرید خوبی را فراهم آوریم با این امید که بتوانیم با ارائه ی با کیفیت ترین از انواع ساز ها با بهترین برندها، خدمتی به جامعه ی هنری کشور عزیزمان ایران کرده باشیم.
